سینمای ایران در دهۀ ۶۰ با توجه به شرایط موجود جامعه و بحران جنگ ایران و عراق، با چالش‌هایی مواجه بود که تقریباً از نیمۀ دوم این دهه، با خلق آثار مهمی توسط کارگردانان بزرگ ایرانی، توانست مجدداً به رونق بیافتد. در این دهه تولید آثار سینمایی کاهشی قابل تأمل داشت اما در مقابل آثار باارزشی نیز تولید شدند که توانستند مخاطبان بسیاری را با خود همراه نمایند. در این مقاله از بانی‌مگ به سراغ فیلم‌ هایی که در دهۀ ۶۰ ایران روی پرده سینماها درخشیدند، رفته‌ایم تا برترین فیلم‌های سینمای دهۀ ۶۰ در ایران را به شما معرفی نماییم.

اجاره نشین‌ها

کارگردان: داریوش مهرجویی

بازیگران: عزت‌الله انتظامی، اکبر عبدی، حسین سرشار، حمیده خیرآبادی، رضا رویگری، سیاوش تهمورث

سال ساخت: ۱۳۶۵ شمسی

فیلم سینمایی اجاره نشین‌ها که با نظر بسیاری از منتقدان در فهرست بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران قرار دارد، در سال ۱۳۶۵ توانست عنوان پرفروش‌ترین فیلم سال را کسب نماید. این فیلم یکی از محبوب‌ترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران است که پس از گذشت بیش از ۳ دهه از ساخت آن، همچنان دیدنی و پرطرفدار است.

اجاره نشین‌ها داستان یک آپارتمان در حاشیۀ تهران است که مالکش فوت شده و حالا بدون وارث مانده است. اداره امور این آپارتمان و مستأجرها را مباشر مالک آن یعنی عباس آقا (با بازی عزت‌الله انتظامی) که خود نیز ساکن همین ساختمان است به عهده گرفته و قصد دارد با همکاری یک مشاور املاک محلی ملک را تصاحب نماید. آپارتمان فرسوده و نیازمند تعمیرات اساسی است ولی عباس آقا نه خود وظیفه تعمیرات را به عهده می‌گیرد و نه به دیگر ساکنان اجازه انجام این کار را می‌دهد.

هامون

کارگردان: داریوش مهرجویی

بازیگران: خسرو شکیبایی، عزت‌الله انتظامی، حسین سرشار، بیتا فرهی، فتحعلی اویسی

سال ساخت: ۱۳۶۸ شمسی

فیلم سینمایی هامون، یکی دیگر از ساخته‌های داریوش مهرجویی در دهۀ ۶۰ در هشتمین دورۀ جشنواره سینمایی فیلم فجر با شش جایزه ازجمله جایزه ویژه هیئت‌داوران، جایزه بهترین کارگردانی، جایزه بهترین فیلمنامه و جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد، توانست فاتح اصلی جشنواره لقب بگیرد اما جایزه بهترین فیلم در آن سال به دلیل سیاست‌های جشنواره فجر به فیلم مهاجر ساختۀ ابراهیم حاتمی‌کیا رسید.

بازی بی‌نظیر خسرو شکیبایی در این فیلم برای او جایزه بهترین بازیگر نقش اول مرد را به همراه داشت که البته شخصیتی که او در این فیلم خلق کرده، به نقشی ماندگار در سینمای ایران تبدیل شده است. در دهۀ ۸۰ مانی حقیقی با ساخت فیلمی مستند به نام هامون باز‌ها به اتفاقات پشت‌صحنه و علاقه‌مندان به فیلم هامون پرداخت. به گفتۀ داریوش مهرجویی، او فیلمنامۀ هامون را با الهام از بوف کور صادق هدایت نوشته است.

ناخدا خورشید

کارگردان: ناصر تقوایی

بازیگران: داریوش ارجمند، علی نصیریان، سعید پورصمیمی، پروانه معصومی، فتحعلی اویسی

سال ساخت: ۱۳۶۵ شمسی

ناصر تقوایی برای ساخت این شاهکار سینمایی خود، توانست جایزهٔ یوزپلنگ برنزی چهل و یکمین دورهٔ جشنواره بین‌المللی فیلم لوکارنو را به دست آورد. ناخدا خورشید همچنین برای بازیگرانش سیمرغ بلورین بهترین بازیگر نقش اول مرد و لوح زرین بهترین بازیگر نقش دوم مرد را به همراه داشت. این فیلم سینمایی که در ساحل و آب‌های خلیج‌فارس فیلمبرداری شده، یکی از بهترین فیلم‌های کلاسیک تاریخ سینمای ایران است.

داستان فیلم روایت ناخدا خورشید (با بازی داریوش ارجمند) است که از طرفِ مردی به نام مستر فرحان، مأمور شده تا عده‌ای را همراه با لنجش از مرز عبور دهد. ناخدا که از سوی خواجه ماجد، ثروتمندِ شهر، زیرِ فشار قرار دارد و بعد از به باد رفتنِ سرمایه‌اش که مسبب آن خواجه ماجد بود، حالا احتمال دارد لنجش را هم از دست بدهد؛ او تصمیم می‌گیرد به هر شکلی که شده، این مأموریت را انجام دهد.

شاید وقتی دیگر

کارگردان: بهرام بیضایی

بازیگران: سوسن تسلیمی، داریوش فرهنگ، علیرضا مجلّل

سال ساخت: ۱۳۶۶ شمسی

بهرام بیضایی دهۀ ۶۰ را با فیلم سینمایی مرگ یزدگرد آغاز و با ساخت مسافران به پایان رساند. بدون شک بهرام بیضایی یکی از تأثیرگذارترین کارگردان‌هایی است که سینما و تئاتر ایران به او مدیون است. فیلم سینمایی شاید وقتی دیگر، یکی دیگر از فیلم‌های باارزش دهۀ ۶۰ است که بهرام بیضایی دو سال پس از ساخت فیلم باشو غریبۀ کوچک آن را ساخته است.

شاید وقتی دیگر روایت یک دوبلور متن‌های تلویزیونی است که در نمایی از یک فیلمِ مستند همسرش را ماشین مردی ناشناس می‌بیند و شک می‌کند. شک او سبب می‌شود تا متوجه وجود خواهر دوقلوی همسرش شود و همسرش نیز متوجه می‌شود که او پدرش را در کودکی از دست داده و مادرش نیز به دلیل تنگدستی او را سر راه می‌گذارد تا خانواده‌ای دیگر او را بزرگ کنند.

دونده

کارگردان: امیر نادری

بازیگران: مجید نیرومند، موسی ترکی‌زاده

سال ساخت: ۱۳۶۳ شمسی

دونده اولین فیلمی است که پس از انقلاب ۱۳۵۷ توانست توجه جهانیان را به سینمای ایران جلب کند. این فیلم توانست برندهٔ جایزهٔ بالن طلایی از جشنوارهٔ سه قارهٔ نانت، برندهٔ جایزهٔ ویژهٔ جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم سنگاپور و برندهٔ جایزهٔ ویژهٔ هیئت‌داوران جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم کودکان سینه جونیور شود که همۀ این جوایز ارزش بالای این فیلم را به‌خوبی نمایان می‌کنند. این فیلم را می‌توان یکی از خاطره‌سازترین فیلم‌های تاریخ سینما دانست که هنوزم پس از سال‌ها مخاطبان بسیاری را مشتاق تماشای خود می‌بیند.

این فیلم روایت امیرو، نوجوان تنهایی است که رؤیایش سفر به آن‌طرف خلیج‌فارس و آزادی است. امیرو بطری‌های خالی، قوطی و چیزهایی از این دست را از میان زباله‌ها جمع می‌کند و می‌فروشد و با واکس زدن کفش خارجی‌های مقیم آبادان روزگار می‌گذراند. او برای رسیدن به رویای شیرین خود باید از سختی‌های روزگار عبور کند.

خانۀ دوست کجاست؟

کارگردان: عباس کیارستمی

بازیگران: بابک احمدپور، احمد احمدپور، خدابخش دفاعی، آیت انصاری، صدیقه توحیدی

سال ساخت: ۱۳۶۵ شمسی

اولین فیلم از سه‌گانۀ کوپر ساختۀ کارگردان فقید سینمای ایران، بسیاری از جوایز داخلی و بین‌المللی را در دهۀ ۶۰ شمسی از آن خود کرد. این فیلم که نامش را از شعری از سهراب سپهری گرفته در فهرست ۵۰ فیلمی که باید قبل از ۱۴ سالگی دید از دید بنیاد فیلم بریتانیا قرارگرفته است. عباس کیارستمی با هوش بسیار بالای خود این شاهکار خود را خلق نموده که کاملاً زندگی در آن جریان دارد. وجه اشتراک تمام آثار کیارستمی، زنده‌بودن و جاری بودن زندگی است.

خانۀ دوست کجاست روایت پسربچه‌ای است که به‌اشتباه دفتر مشق دوستش را با خود به خانه برده است و پس از متوجه شدن این موضوع به بهانۀ خرید نان، از خانه بیرون می‌رود و رهسپار روستایی دیگر می‌شود تا دوستش را پیدا کند و دفتر را به او بدهد.

کلوز آپ (نمای نزدیک)

کارگردان: عباس کیارستمی

بازیگران: حسین سبزیان، حسن فرازمند، هوشنگ شماعی، ابوالفضل آهن‌خواه، مهرداد آهن‌خواه

سال ساخت: ۱۳۶۸ شمسی

عباس کیارستمی با ساخت فیلم کلوز آپ، به‌مانند تمام آثار بی‌بدیلش توانست تحسین همگان را به دست آورد. کلوز آپ جوایز بین‌المللی زیادی به همراه داشت که حضورش در جزو ۵۰ فیلم برتر سینمای جهان در بیشتر فهرست‌هایی که مجامع سینمایی معرفی می‌کنند، مهر تأییدی بر اهمیت بسیار بالای این شاهکار دیدنی است.

کلوز آپ یا نمای نزدیک روایت فردی است که به دلیل شباهتش با محسن مخملباف، خود را به خانواده‌ای ثروتمند به‌عنوان محسن مخملباف معرفی می‌کند و به بهانۀ ساخت فیلم به خانۀ آن‌ها راه پیدا می‌کند. این فیلم که به‌مانند اکثر آثار عباس کیارستمی ساختاری مستند گونه دارد، یکی از بهترین فیلم‌ های دهۀ ۶۰ شمسی است که باید همه آن را تماشا کنند.

سُرب

کارگردان: مسعود کیمیایی

بازیگران: هادی اسلامی، جلال مقدم، فریماه فرجامی، امین تارخ، جمشید مشایخی، فتحعلی اویسی

سال ساخت: ۱۳۶۷ شمسی

فیلم سینمایی سُرب در زمان بمباران تهران توسط عراق ساخته شد که همین مسئله موجب تغییر لوکیشن‌های فیلم به شمال کشور شد. کارگردان فیلم قیصر در دهۀ ۶۰ توانست با ساخت فیلم سُرب مخاطبان بسیاری را به تماشای فیلم دعوت کند.

سُرب روایت یک زوج جوان یهودی ایرانی را در اواخر دههٔ ۲۰ شمسی روایت می‌کند که خواهان عزیمت به اسرائیل هستند اما پس از مواجهه با مخالفت سازمان یهودی هاگانا و کشته شدن عمویشان به دست آن‌ها مجبور به فرار شده و درگیر ماجراهای پس از آن می‌شوند.

دندان مار

کارگردان: مسعود کیمیایی

بازیگران: فرامرز صدیقی، گلچهره سجادیه، احمد نجفی، جلال مقدم، فریبا کوثری

سال ساخت: ۱۳۶۸ شمسی

فیلم سینمایی دندان مار یکی دیگر از ساخته‌های کیمیایی در دهۀ ۶۰ است که تحسین بسیاری از منتقدان را به همراه داشت و مسعود کیمیایی برای ساخت این فیلم نامزد جایزه خرس طلایی جشنواره فیلم برلین در سال ۱۹۹۱ شد. دندان مار یکی دیگر از فیلم‌ های خاطره‌انگیز دهۀ ۶۰ سینمای ایران است که به‌عنوان فیلمی خوش‌ساخت شناخته می‌شود.

دندان مار شاید نزدیک‌ترین فیلم کیمیایی به سینمای خود اوست که زندگی فردی به نام رضا را روایت می‌کند که پس از فوت مادر برای ادامه زندگی به مسافرخانه‌ای پناه می‌برد و در آنجا متوجه دزدیده شدن یادگاری‌های مادر توسط افرادی که برای یک دلال کالاهای احتکاری کار می‌کنند و می‌شود و تصمیم به گرفتن انتقام می‌گیرد.

در مسیر تندباد

کارگردان: مسعود جعفری جوزانی

بازیگران: عزت‌الله انتظامی، مجید مظفری، احمد هاشمی، فرزانه کابلی، شهلا ریاحی، حمید جبلی

سال ساخت: ۱۳۶۷ شمسی

در مسیر تندباد در هفتمین دوره از جشنوارۀ فیلم فجر توانست سیمرغ بلورین بهترین فیلم‌ را از آن خود کند. این فیلم که ماجرای پیش آمدن جنگی ناخواسته در بحبوحۀ جنگ جهانی دوم و اشغال ایران توسط ارتش متفقین را روایت می‌کند، یکی دیگر از بهترین فیلم‌های تاریخ سینمای ایران در دهۀ ۶۰ است که در آن دوران محبوبیت بالایی را به دست آورد.

باوجود کاهش تولیدات سینمایی در دوران جنگ ایران و عراق، اما فیلم‌های سینمایی باارزشی در آن دهه خلق شدند که در این مقاله تلاش کردیم ۱۰ تا از بهترین فیلم‌ های دهۀ ۶۰ ایران را به شما معرفی نماییم. شما با چه فیلم‌های دیگری در دهۀ ۶۰ خاطره دارید؟