یکم فروردین هر سال با آغاز سال نو و نوروز در ایران همراه است. عید نوروز همراه با آداب و رسوم خاص خود یکی از مراسم سنتی و قدیمی می‌باشد که از ایرانیان کهن برجای مانده است، پس بهتر است با شناخت تاریخچه و آداب و رسوم عید نوروز در ایران به انتقال آن برای نسل‌های آینده هم تلاش کنیم.

 زمان تحویل سال ۱۴۰۳

ساعت ۶ و ۳۶ دقیقه

 روز تحویل سال ۱۴۰۳

روز چهار شنبه ۱ فروردین ۱۴۰۳ شمسی

مطابق با ۹ رمضان ۱۴۴۵ قمری

و ۲۰ مارس ۲۰۲۲ میلادی

حیوان سال ۱۴۰۳

ببر

تاریخچه عید نوروز چیست؟

کشورهای مختلفی مانند ایران و افغانستان شروع سال جدید خود را با فرا رسیدن عید نوروز آغاز می‌کنند. همچنین بسیاری از کشورها مانند ازبکستان، چین، آلبانی، جمهوری آذربایجان، گرجستان، عراق، سوریه، قرقیزستان، پاکستان، هند، ترکمنستان، روسیه و تاجیکستان در روز عید نوروز تعطیل رسمی بوده و مردم آن‌ها به برگزاری جشن‌های مختلف می‌پردازند.

عید نوروز یکی از مراسم قدیمی و کهن مربوط به ایران باستان است که نسل‌های مختلفی به برگزاری آن می‌پردازند. عید نوروز در شهرهای مختلف سراسر ایران منحصر به فرد است و برای هر ایرانی روز بسیار مهمی است. عادت‌های واحد در عید نوروز برای تمامی شهرهای ایران وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به پوشیدن لباس عید یا سال نو اشاره کرد که باعث به وجود آمدن حس تازگی در روان و روح هریک از ما می‌شود.

عید نوروز با فرا رسیدن بهار همراه است که در این روز قطع استوای زمین توسط برج حمل سبب می‌شود تا ساعات روز و شب با هم برابر شود. اگر لحظه تحویل قبل از ظهر باشد، همان روز نوروز خواهد بود؛ اما اگر لحظه تحویل برای ساعات بعد از ظهر باشد، روز بعدی را به عنوان نوروز به شمار می‌آورند. از نظر تاریخ میلادی نوروز بیشتر در تاریخ‌های ۲۰، ۲۱ و ۲۲ مارس اتفاق می‌افتد.

معنای لغوی نوروز

ریشه واژه نوروز از زبان اوستایی گرفته شده که در طول سال‌های طولانی با قرار گرفتن در زبان‌های مختلف به شکل امروزی مورد تلفظ قرار می‌گیرد. در حالت کلی واژه نوروز دارای دو معنی است که معنای عام نوروز عبارتند از شروع اعتدال بهاری یعنی برابری شب و روز و آغاز سال جدید. در مقابل واژه نوروز دارای معنای خاص است که یعنی روز ششم فروردین با نام روز خرداد.

تاریخچه عید نوروز در ایران

عید نوروز در ایران باستان

بزرگداشت عید نوروز مربوط به دوره اشکانیان و ساسانیان است که در دوره ساسانیان عید نوروز حداقل شش روز به طول می‌انجامید و آن را به دو بخش نوروز کوچک و نوروز بزرگ دسته بندی می‌کردند. نوروز کوچک که همان به معنای عامه نوروز بود برای روزهای اول تا پنجم فروردین مورد استفاده قرار می‌گرفت و روز ششم فروردین، خردادروز نام می‌گرفت که همان نوروز خاص یا نوروز بزرگ نام داشت.

در هر یک از روزهای اول تا ششم فروردین طبقات مختلفی از مردم به نزد شاه می‌رفتند و شاه به حرف‌های گفته شده آنها گوش فرا می‌داد. به عبارت کلی شاه روزهای سال جدید را برای شنیدن و برطرف کردن مشکلات مردم اختصاص می‌داد. آخرین روز از عید نوروز که همان روز ششم فروردین بود فقط نزدیکان شاه حق ملاقات با او را داشتند.

عید نوروز در تاریخ معاصر

در تاریخ معاصر و فعلی جهان تنها دو کشور ایران و افغانستان به طور منظم و سالانه برگذاری مراسم عید نوروز جشن می‌گیرند. در زمان شوروی برگزاری مراسم مربوط به عید نوروز ممنوع اعلام شد و برای همین بسیاری از اقوام به صورت مخفیانه عید نوروز را برگزار می‌کردند. در کنار این موضوع بسیاری از افراد جهت در امان ماندن از مجازات مقامات از نامهای مختلفی برای برگزاری عید نوروز استفاده می‌کردند. به عنوان مثال مردم تاجیکستان سعی می‌کردند با استفاده از واژه «جشن لاله» بتوانند بدون مخالفت دولت مراسم مربوط به نوروز را برپا کنند. در کشور ترکیه حدود دو هزار سال پیش برگزاری این مراسم برای کردها که جزئی از هویت آن‌ها بود، ممنوع اعلام شد.

در سال ۲۰۱۰ با تصویب قطعنامه سازمان ملل ۲۱ مارس را روز جهانی نوروز نامگذاری کرد و تمامی افراد در سراسر جهان می‌توانند به برگزاری بپردازند.

آداب و رسوم عید نوروز و سال جدید در ایران

چهارشنبه سوری

مراسم عید نوروز از چند جشن و مناسبت مختلف تشکیل شده است که اولین جشن آن مربوط به چهارشنبه سوری است. در آخرین پنجشنبه سال افراد برای ادای دین به مزار عزیزان خود می‌روند و این روز عزیز را در کنار آن‌ها جشن می‌گیرند.

سومین مراسم که بیشتر در نواحی مربوط به استان خراسان برگزار می‌شود، مراسم الفه نام دارد. این مراسم بیشتر در مکان‌هایی مانند مساجد، قبرستان‌ها و آرامگاه‌ها برپا شده و برای احترام به نسل گذشته و آنانی که در کنار ما نیستند، است. در این مراسم انواع شیرینی‌های محلی در کنار سبزه در سفره قرار داده می‌شوند.

خانه تکانی

یکی دیگر از آداب و رسوم عید نوروز مربوط به خانه تکانی است. اقوام مختلف در سراسر  ایران مقید به این رسم هستند. در این راستا تمامی اسباب خانه شستشو و گردگیری می‌شوند، علاوه بر ایران کشورهایی مانند تاجیکستان و افغانستان هم رسم خانه تکانی را با شروع سال جدید آغاز می‌کنند.

 سفره هفت سین عید نوروز

از جمله آداب و رسوم مربوط به عید نوروز و سال جدید پهن کردن سفره آن است که به دو بخش کلی تقسیم می‌شود. سفره هفت سین دارای دو بخش نمادین و خوراکی است که در ادامه به بررسی هر یک می‌پردازیم.

اقلام سفره که جنبه نمادین دارند عبارتند از: قرآن، سبزه، سمنو، سکه، سیر، سنبل، سیب و … همچنین برخی دیگر از اقلام که جنبه خوراکی و پذیرایی دارند عبارتند از:  شیرینی سنتی، آجیل و …

علاوه بر موارد گفته شده وسایل دیگری مانند آب، شمع، تخم مرغ، ماهی و آینه در سفره هفت سین قرار می‌گیرند. البته اقلام مربوط به سفره هفت سین در شهرها و کشورهای مختلف متفاوت است. اقلام تشکیل‌ دهنده سفره هفت سین در منطقه محل سکونت شما شامل چه مواردی است؟