کتاب های داستانی ایرانی، همیشه مورد استقبال افراد اهل مطالعه در کشورمان قرارگرفته‌اند. در طول تاریخ نویسندگان بزرگ و نام‌آشنا، آثار باارزشی را خلق نموده‌اند که گنجینه ادبیات داستانی فارسی را غنی کرده است. تاریخ ادبیات داستانی ایران بدون شک به افرادی همچون صادق هدایت و بسیاری دیگر از نویسندگان باارزش این سرزمین، مدیون است. آثار این نویسندگان همچون گنجینه‌ای گران‌بها لذت بی‌اندازه‌ای برای مطالعه آن‌ها به ما می‌بخشد. در این مقاله از بانی‌مگ تصمیم داریم تا به معرفی بهترین کتاب‌های داستانی که در دهۀ ۳۰ و ۴۰ شمسی انتشار یافته‌اند بپردازیم.
چشم‌هایش
نویسنده: بزرگ علوی
چاپ اول: سال ۱۳۳۱
چشم‌هایش اثری باارزش از بزرگ علوی است که پس از انتشار علاوه بر استقبال بی‌نظیر مردم، تأثیر شگفت‌انگیزی بر سبک داستان‌نویسی نویسندگان نسل‌های بعد به وجود آورد. بزرگ علوی در این کتاب با بیانی ساده و با استفاده از شیوه حدس و گمان، داستان زنی به نام فرنگیس، از طبقه بالای جامعه در زمان پهلوی اول را بازگو کرده است؛ زنی که عاشق نقاشِ معروفی به نام ماکان، رهبر تشکیلات زیرزمینی بر ضد حکومت رضا شاه، شده است. فرنگیس به خاطر عشق او وارد مبارزات سیاسی علیه حکومت پهلوی اول می‌شود.
داستان از جایی شروع می‌شود که بعد از مرگ استاد ماکان در تبعید و گذشت چندین سال، معروف‌ترین اثر نقاشی‌اش که پرده‌ای از چشمان یک زن است، رازهای زیادی را در خود پنهان کرده و ناظم مدرسه‌ای که تابلوهای ماکان در آنجا نگهداری می‌شود، به دنبال پیدا کردن آن زن و برملا کردن راز نهفته چشم‌های این نقاشی است.
قسمتی از متن کتاب چشم‌هایش:
«شهر تهران خفقان گرفته بود؛ هیچ‌کس نفسش درنمی‌آمد؛ همه از هم می‌ترسیدند؛ خانواده‌ها از کسانشان می‌ترسیدند، بچه‌ها از معلمین‌شان، معلمین از فراش‌ها و فراش‌ها از سلمانی و دلاک؛ همه از خودشان می‌ترسیدند و از سایه‌شان باک داشتند. همه جا، در خانه، در اداره، در مسجد، پشت ترازو، در مدرسه و در دانشگاه و در حمام مأمورین آگاهی را در پی خودشان می‌دانستند.»
شوهر آهو خانم
نویسنده: علی‌محمد افغانی
چاپ اول: سال ۱۳۴۰
کتاب شوهر آهو خانم اثر خواندنیِ علی‌محمد افغانی، یکی از بهترین رمان‌های فارسی در دهه ۴۰ شمسی است که پس از گذشت حدود ۶۰ سال همچنان خواندنی و تازه برای مخاطبانش است. علی‌محمد افغانی در این کتاب مانند آیینۀ چهار بعدی بزرگی خصوصیات برجسته روزگار ما را منعکس کرده است.
علی‌محمد افغانی در شوهر آهو خانم نشان می‌دهد که نویسنده‌ای تیزبین و باهوش بوده است. توانایی توصیف کوچکترین جزئیات برای خواننده به‌گونه‌ای که به‌راحتی بتواند تمام تصویری که پشت کلمات این داستان پنهان‌شده را ببیند، از نکات قوت این کتاب داستانی است. شوهر آهو خانم به‌عنوان شاهکاری ادبیات داستانی، نه‌تنها از نظر ادبی، نویدبخش و شورانگیز و دلگرم‌کننده است، بلکه از لحاظ تاریخی و اجتماعی نیز اثری بسیار باارزش محسوب می‌شود.
بخشی از متن کتاب:
«از روی استفهام و با چشمانی اندک گرد شده به نقره نگاه کرد. مثل آن‌که بپرسد: این زن کیست همراه او؟ خیر است انشالله؛ اما نگاه زن همسایه نیز کمتر از او تعجب‌انگیز نبود. یک حس باطنی و ناخودآگاه خانم خانه را از ماجرایی ناخوشایند یا لحظه‌های شوم باخبر کرد. به‌سرعت برنجش را گرم و کارها را گردآوری کرد. دست‌ها را با حوله پاک کرد تا نزد شوهرش برود ببیند آن زن کیست؟ غریبه است یا آشنا؟ مسافر است یا مهمان؟»
تنگسیر
نویسنده: صادق چوبک
چاپ اول: سال ۱۳۴۲
تنگسیر شاهکار بزرگ صادق چوبک، نویسنده خوش‌ذوق ایرانی است که طرفداران بسیاری دارد. چوبک نویسنده‌ای است که روان می‌نویسد و ذکر دقیق جزئیات در نوشته‌های او سبب می‌شود تا تمام داستان در ذهن مخاطب شکل بگیرد. تنگسیر، داستان ظلمی است که نهایتاً موجب انتقام‌گیری و مبارزه‌ای فردی علیه بی‌عدالتی اجتماعی می‌شود. داستان این کتاب در فضایی منطقه‌ای به نام تنگسیر در بوشهر می‌گذرد. «زار محمد» قهرمان داستان برای پس گرفتن طلبش از سوداگر و وکیل و حاکم شرع و دلال که همگی با همدستی پول او را بالا کشیده‌اند شخصاً اقدام به احقاق حق می‌کند.
تنگسیر، داستانی بر مبنای عدالت‌خواهی و شورش مردی است که حاصل یک‌عمر زحمتش را بر باد رفته می‌بیند. او از آنجایی که هیچ مرجعی را برای دادخواهی نمی‌یابد تحمل این ننگ را نمی‌کند و سلاح به دست می‌گیرد و همۀ آنان که سال‌ها تحقیرش کرده‌اند را مجازات می‌کند.
بخشی از متن کتاب:
«چقده آدم زیر این خاکا خوابیده؟ بُوایِ بوای بوام و ننیه ننیه ننیه ننم همشون زیر این خاکند. یه زندگی این جوری، چرا باید مثل گرگ و کفتار به جون هم بیفتیم؟ چرا آخه اینا بایس پولای من را بخورن؟ مگه خیال می‌کُنن که جای دیگه هم غیر از اینجا هس که بخوابن؟»
عزاداران بَیَل
نویسنده: غلامحسین ساعدی
چاپ اول: سال ۱۳۴۳
عزاداران بیل حکایت مرموز و عجیب مردمانی است که در سرزمینی بی‌نام‌ونشان روزگارشان را می‌گذرانند. این کتاب مجموعه‌ای از هشت داستان پیوسته درباره فلاکت‌های مردمان روستایی به نام بَیَل است که ساعدی، هنرمندانه تجربه‌های تلخ و بغرنج مردمان يك روستای دورافتاده را به مخاطبانش القا می‌کند.
بخشی از متن کتاب:
«کدخدا که از خانه آمد بیرون، پاپاخ، سگ اربابی از روی دیوار باغ شروع کرد به وق‌وق و پرید توی کوچه؛ سگ‌های دیگر که روی بام‌های کوتاه بَیل خوابیده بودند سرشان را بلند کردند و خرناسه کشیدند و کدخدا را دیدند که با هیکل دراز توی مهتاب راه می‌رود؛ سرهاشان را گذاشتند روی پاهایشان و دوباره خوابیدند.»
سنگ صبور
نویسنده: صادق چوبک
چاپ اول: سال ۱۳۴۵
سنگ صبور یکی دیگر از آثار معروف صادق چوبک است که تصویری تاریک از زندگی آمیخته با فقر مردمانی را خلق نموده است. در بسیاری از بخش‌های این رمان، جهان‌بینی و نگرش اجتماعی شخصیت‌ها ارائه گر نوعی ابهام دهشتناک از جامعه است؛ به‌طوری‌که فضای این داستان را به کابوس هراس‌آوری بدل می‌کند که در آن همه‌چیز در ناامیدی ابدی ساکن مانده است و امکان عبور و گذار از آن وجود ندارد.
در بخشی از کتاب آمده است:
«حالا ديگه عوض همه چی زلزله مياد. نه شب خواب داريم، نه روز آروم. همش ترس و دلهره. هی زلزله، هی زلزله. خودمون زندگی آروم بی‌سر خری داشتيم که اين زلزله‌های پدرسگم قوز بالا قوز شده و از صب تا شوم مرگِ سياه جلومون ورجه وورجه میکنه. در و ديوار و سقف و درخت و آب حوض مي‌خواد از زمين ریشه‌کن بشه؛ اما وختی زمين لرزه مياد آب حوض تماشاييه. آب موج ور ميداره و لپر مي‌زنه و از سر حوض مي‌ريزه بيرون.»
نفرین زمین
نویسنده: جلال آل احمد
چاپ اول: سال ۱۳۴۶
کتاب نفرین زمین، یک رمان اجتماعی و سیاسی از زبان معلمی است که زندگی مردم روستایی که نُه ماه در آن سکونت داشته، به‌صورت شبه خاطرات روایت می‌کند. جلال آل احمد در این رمان به مسئله فئودالیته روستایی پرداخته و مشکلاتی که مردمان روستا با آن دست به گریبانند را نقد می‌کند. نفرین زمین مانند نوشته‌های دیگر آل احمد داستانی گزارش گونه و انتقادی از وضعیت سیاسی و اجتماعی روزگارش دارد. آل احمد همچنین در این دو دهه آثاری چون سنگی بر گوری، مدیر مدرسه، نون و قلم، زن زیادی و سرگذشت کندوها را نیز نوشته که این کتاب‌ها نیز از آثار مهم ادبیات فارسی به‌حساب می‌آیند.
قسمتی از متن کتاب:
«دیگر در شهرها کمتر می‌توان گناه مرگ را به گردن عزرائیل انداخت. آنجاها اجل معلق، جای اجل محتوم را گرفته و نکند به همین دلیل در شهرها اعتقاد به عالم ماورا کمتر است؟ آخر وقتی مرگ را در گرد نرم درون یک کپسول نیم سانتی‌متری از دواخانه بتوان خرید، یا در فشردگی کوتاه و سنگین یک گلوله حبس کرد، دیگر چه احتیاجی به آن عزرائیل عهد بوق که عین یک مأمور شکنجه هنوز هم می‌خواهد جان آدم را از سر ناخن‌ها بکشد بیرون؟»
شازده احتجاب
نویسنده: هوشنگ گلشیری
چاپ اول: سال ۱۳۴۸
شازده احتجاب فروپاشی نظام پادشاهی و قبل از مدرنیته در سنت فرهنگی ایران را به شیوۀ جریان سیال ذهن روایت می‌کند. این کتاب بدون شک یکی از بهترین کتاب‌های تاریخ ادبیات داستانی ایران است که توانسته بر روی بسیاری از نویسندگان نسل جدید تأثیر شگفت‌آوری بگذارد. شازده احتجاب روایت یک شاهزاده قاجاری از نفس افتاده و در حال مرگ است که در زمان می‌چرخد و به تماشای آنچه اجدادش کرده‌اند می‌رود.
قسمتی از متن کتاب:
«باور کنید، این جد کبیر فقط از بابت کین پس مبارکش ناراحت بوده: یک روز خونریزی دارد، یک روز باید عمل بکنند، یک روز حکیم ابونواس سواری را قدغن کرده‌است و یک روز باید مسهل خورَد یا در اندرونی، پنهان از چشم عملهٔ خلوت، شراب نوشد تا بلکه بواسیر راحتش بگذارد. همه‌اش همین است.»
از روزگار رفته حکایت (مجموعه داستان مَدّ و مه)
نویسنده: ابراهیم گلستان
چاپ اول: سال ۱۳۴۸
از روزگار رفته حکایت، یکی دیگر از بهترین داستان‌های ادبیات فارسی است که در مجموعه کتابی به نام مدّ و مه به همراه دو داستان دیگر به نام مّد و مه و در بار یک فرودگاه، انتشاریافته است. داستان از زبان پسری نوجوان که در کنار پدرش خاطراتی را مرور می‌کند، روایت می‌شود. ابراهیم گلستان از نویسندگانی است که با خلق شاهکارهای ادبی همچون خروس، تأثیر بسیاری بر ادبیات داستانی ایران گذاشته است.
بخشی از متن کتاب:
«بابا را برای نگهداری برادر من که یک ساله می‌شد آورده بودند. خواهر بزرگ تازه به دنیا آمده بود که برادرم مرد. می‌گفتند یکی از دوستان پدرم نظرش زد. می‌گفتند یک روز آشیخ محمدحسین که در عدلیه کار میکرد و تازه کلاهی شده بود به خانهی ما آمد و در حیاط دید که ناصر برادر من توی گهواره در زیر تور خوابیده ست. او فکر کرده بود که نوزاد است، گفته بود عجب چاق است و بچه بعد سینه‌پهلو کرد، آن‌وقت مرد. زن بابا وقتی شنید ناصر مرد نفرین به شیخ کرد و چند روز بعد از آن به حبس افتاد زیرا که کشف شد او رشوه می‌گرفته است.»
زائری زیر باران
نویسنده: احمد محمود
چاپ اول: سال ۱۳۴۶
زائری زیر باران مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه است که اکثر قصه‌های این مجموعه ازنظر مکانی در جنوب ایران اتفاق می‌افتند و صمیمیت و فرهنگ گرم و دلپذیر مردم جنوب از میان زمینه‌ی اصلی داستان‌ها خود را به‌خوبی نشان می‌دهد. احمد محمود در این کتاب مهمترین دغدغه‌ها و چالش‌هایی که در آن ترس، نزاع برای بقایی آزادانه، سرگردانی، بی‌اعتمادی، لغزش قلب و نابودی هر چیزی که انسان باورهایش را بر آن استوار ساخته، را هنرمندانه روایت می‌کند.
بخشی از متن کتاب:
«قبل از این‌که زندانی شم ، هرگز به فکر این چیزها نبودم . روشنی دلپذیر ظهر ، برایم عادی بود و تو منزل ، با بچه‌ها سر و کله زدن ، یک کار معمولی و غالباً خسته‌کننده . همیشه فکر می‌کردم که زندگی رنگی دیگر دارد و آنچه در اطرافم می‌گذرد ، فقط یک مسخره‌ی تکراری است.»
سووشون
نویسنده: سیمین دانشور
چاپ اول: سال ۱۳۴۸
سووشون با زبانی ساده، روان و بدون پستی و بلندی نوشته شده و این مسئله سبب شده تا بسیار خواندنی و محبوب باشد. این رمان سیمین دانشور، چشم‌اندازی از آیندهٔ زنان در آن سال‌ها و نقشی که آن‌ها در تحولات اجتماعی ایفا می‌کنند، ترسیم می‌کند؛ چنان‌که شخصیت محوری زن اگرچه در طول داستان، رفتارهای مردسالارانه را می‌پذیرد اما درنهایت از یک شخصیت محافظه‌کار، به یک کنشگر اجتماعی مبدل می‌شود.
بخشی از متن کتاب:
خوب که فکرش را مى‌کنم مى‌بینم همه‌ى ما در تمام عمرمان بچه‌هایى هستیم که به اسباب‌بازی‌هایمان دل خوش کرده‌ایم و واى به‌روزی که دل‌خوشی‌هایمان را از ما مى‌گیرند، یا نمى‌گذارند به دل‌خوشی‌هایمان برسیم.
ادبیات داستانی ایران، سرشار از شاهکارهای خواندنی و جذاب است. بدون شک در هر دورۀ تاریخی، نویسندگان ایرانی تعداد کتاب‌های باارزشی و ماندگار بسیاری را خلق کرده‌اند که شاید نام بردند از تک‌تک آن‌ها نیاز به زمانی بیشتر دارد. در این مقاله از بانی‌مگ تلاش کردیم به معرفی بهترین کتاب‌های داستانی در دهۀ ۳۰ و ۴۰ شمسی بپردازیم. شما چه کتاب‌های دیگری از ادبیات داستانی ایران در دهۀ ۳۰ و ۴۰ به ما معرفی می‌کنید؟
نظرات 5
پس چرا کلیدر محمود دولت آبادی تو لیست نیست؟؟؟
لیست ناقصی هست متاسفانه موافقم باهاتون
کلیدر دهه ۵۰ نوشته شده
دقیقا بهترین کتاب های رو معرفی کردید . من همیشه کتاب هارو از های بوک میخرم . کتاباشون همیشه با تخفیف هست
سلام
عجیب است اثری از صادق هدایت را معرفی نکردین؟