حتی اگر با داستان های کوتاه آشنا هم نباشید، باز هم به احتمال زیاد نام ادگار آلن پو را شنیده اید؛ او که پدر داستان کوتاه جهان به حساب می آید، در حقیقت نویسنده‌ای است که پیشروی این سبک داستان‌نویسی در جهان محسوب می شود. رمان‌ها و داستان‌های بلند همیشه جایگاه خاص خود را میان علاقمندان به ادبیات داشته‌اند اما قرن ۲۱ یک عصر متفاوت است… بسیاری از افراد حتی با وجود علاقه و اشتیاقشان به ادبیات ایران و جهان هم فرصت کافی برای مطالعه پیدا نمی‌کنند. در این بین، رسالت داستان‌های کوتاه بیشتر از هر زمان دیگری احساس می‌شود. در این مطلب، نگاهی به معنا و ویژگی‌های داستان کوتاه داشته‌ایم و بهترین داستان‌های کوتاه ایران و جهان را معرفی کرده‌ایم؛ پس در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.
داستان‌گویی انسان، پیشینه‌ای به قدمت تاریخ دارد. از زمانی که انسان‌های اولیه، روی دیواره‌های غارها شروع به نقاشی کردند تا یک اتفاق یا حادثه را روایت کنند، داستان‌ها پا به عرصه وجود گذاشتند و بااینکه قرن‌هاست بشر از غار بیرون آمده تا قصه‌ها راه خود را از روی نقاشی‌های سنگی، دورهمی‌های شبانه گرد آتش و روی میز نویسندگان باز کنند و در کتابخانه‌ها یا گوشی‌های همراه ما جای بگیرند. در این بین، اهمیت داستان‌ها کوتاه انکارناپذیر است؛ چراکه آن‌ها در حقیقت همان روایت‌هایی بودند که در ابتدای تاریخ بشر شکل گرفته‌اند؛ اما اصلا به چه نوشته‌ای داستان کوتاه می‌گویند؟
داستان کوتاه چیست؟
داستان کوتاه از لحاظ موضوع، ساختار و تعداد کلمات با انواع دیگر داستان متفاوت است. این سبک از داستان‌نویسی را تا حد زیادی مرهون نویسندۀ نامی، ادگار آلن پو هستیم؛ کسی که در قرن نوزدهم شروع به روایت کردن داستان‌هایی در این قالب کرد. داستان‌های کوتاه می‌توانند از تنها چند کلمه شروع شوند اما یک سقف خاص برای تعداد کلمات به کار رفته در آن‌ها وجود دارد؛ حدود ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ کلمه.
به‌عبارت‌دیگر، داستان کوتاه روایتی است که شما بتوانید آن را طی یک زمان کوتاه بخوانید؛ این زمان ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت باشد اما نکته جالب توجه اینجاست که داستان کوتاه را معمولا می‌توان در یک بعد از ظهر به پایان رساند. این ویژگی، مزایا و معایب خاص خودش را دارد و در حقیقت، فرصت کوتاهی است که به نویسنده اجازه می‌دهد تا به شما برشی از زندگی یک کاراکتر را نشان بدهد؛ از نقاط ضعف این سبک از داستان‌نویسی هم می‌توان به این موضوع اشاره کرد که در این سبک دیگر نمی توان به جزییات زیادی از زندگی و شخصیت افراد یا ابعاد مختلف رفتاری آن‌ها پرداخت یا توضیحات زیادی به خواننده داد. مخاطب در لحظۀ خاصی با قهرمان داستان همراه می‌شود و شاهد داستان و کشمکش‌های او خواهد بود؛ اما بیایید نگاهی به بهترین داستان‌های کوتاه خارجی بیاندازیم.
۱- دیده‌بان نوشتۀ چارلز دیکنز
جیمز جویس نوشته است: بعد از شکسپیر، چارلز دیکنز تاثیرگزارترین نویسندۀ انگلیسی‌زبان به‌حساب می‌آید. «الیور تویست»، «دیوید کاپرفیلد» و «آرزوهای بزرگ» از معروف‌ترین داستان‌های بلند این نویسنده به شمار می‌رود اما معروف‌ترین داستان کوتاه او «دیده‌بان» که در سال ۱۸۶۶ منتشر شد و در ژانر وحشت روایت می‌شود، حول محور یک دیده‌بان راه‌آهن می‌گذرد که پیوسته در ایستگاه ارواحی را مشاهده می‌کند. ظهور هر یک از این روح‌ها بر دیده‌بان با یک رخداد ناگوار همراه است و دیکنز بر پایۀ این ایده داستانش را روایت می‌کند… گفتنی‌ست، این داستان در ۶۶ صفحه نوشته شده.
۲- شاهزادۀ خوشحال، نوشتۀ اسکار وایلد
شاهزادۀ خوشحال که یکی از بهترین داستان‌های کوتاه جهان به شمار می‌آید، در سال ۱۸۸۸ میلادی نوشته شده و به‌نوعی می‌تواند داستان کوتاه مالیخولیایی باشد که رنگی از داستان‌های پریان به خود گرفته است!
شاهزاده خوشحال، داستان کوتاه معروفی است که به مقوله‌هایی مانند عشق، فداکاری، فقر و ثروت می‌پردازد. در یک برج بلند بالای شهر، مجسمه زرین شاهزاده خوشحال قرار دارد و مادری از فرزندش (که برای ماه گریه می‌کند) می‌پرسد چرا نمی‌تواند مثل شاهزادۀ خوشحال باشد؟ چراکه او هیچ‌وقت برای چیزی گریه نمی‌کرد…
این کتاب در ۴۸ صفحه نوشته شده بود.
۳- مغازه جادویی اثر اچ جی ولز
این کتاب داستان یک پدر و پسر را روایت می‌کند که از یک مغازۀ عجیب و جادویی دیدن می‌کنند. در حالی که پسر در مغازه می‌گردد، چیزهایی عجیب و جادویی را می‌بیند و در همین حین، ناگهان اتفاق عجیبی می‌افتد که مخاطب را با سوالاتی بنیادین روبه‌رو می‌سازد. اچ جی ولز در سال ۱۹۰۳ این داستان را در ۳,۹۵۴ کلمه به رشتۀ تحریر درآورده است.
۴- قلب افشاگر، نوشته‌ای از ادگار آلن پو
نمی‌توانیم بدون اشاره‌ای به داستان‌های «ادگار آلن پو» به معرفی زیباترین داستان های کوتاه جهان بپردازیم و با اینکه انتخاب تنها یک داستان کوتاه از مجموعه آثار او کار دشواری است، اما شاید «قلب افشاگر» یکی از بهترین نمونه‌ها در دنیای داستان‌های کوتاه باشد. این داستان، از همان خط اول قوی و گیرا نوشته شده و مخاطب را به خود جذب می‌کند. جالب‌تر از همه این که راوی در این داستان، برای مخاطب غیر قابل اعتماد است و به نوعی، به خواننده حس دیوانه بودن راوی را القا می کند!
۵- B24، داستانی کوتاه از نویسندۀ شرلوک هلمز!
در سال ۱۸۹۹ «سر آرتور کانن دویل»، نویسندۀ سری داستان های معروف شرلوک هلمز یکی از معروف ترین داستان های کوتاه جهان است که با لحن صریحش مخاطب را به سرعت سر اصل مطلب می‌برد. نویسنده که همانند داستان‌های شرلوک هلمز همچنان به سبک رئالیسم وفادار است، با هنرمندی تمام کاری کرده تا مخاطبان احساس کنند که قهرمانان داستان می‌توانند از صفحات کتاب بیرون بیایند و پیش چشم آن‌ها به نقش‌آفرینی بپردازند. ضمن این که در این داستان نیز مخاطب راوی غیر قابل اعتماد می‌یابد. او یک دزد است که به اشتباه متهم به قتل شده و در نهایت خودش را دار می‌زند…
کوتاه‌ترین داستان جهان
جالب است بدانید که کوتاه ترین داستان جهان توسط نویسندۀ شهیر، ارنست همینگوی نوشته شده است. در این داستان چنین آمده:
کفش بچه، برای فروش؛ هرگز پوشیده نشده.
کوتاه ترین داستان ترسناک جهان نیز توسط فردریک براون و به این مضمون نوشته شده:
آخرین انسان روی کره زمین در اتاق نشسته بود که ناگهان در زدند!
داستان های کوتاه بی‌نظیر در جهان کم نیستند. نویسندگان بزرگ دیگر همچون نیکلای گوگول و چخوف بهترین داستان های کوتاه دنیا را نوشته‌اند. علاوه بر این، در تاریخ ادبیات معاصر جهان نیز داستان های کوتاه، به یادماندنی و جذاب کم نیستند… آیا شما هم از طرفداران این سبک از داستان‌نویسی هستید؟ داستان محبوب شما کدام است؟ برای ما بنویسید.
