یکم فروردین هر سال با آغاز سال نو و نوروز در ایران همراه است. عید نوروز همراه با آداب و رسوم خاص خود یکی از مراسم سنتی و قدیمی است که از ایرانیان کهن برجای مانده است، پس بهتر است با شناخت تاریخچه و آداب و رسوم عید نوروز در ایران به انتقال آن برای نسل‌های آینده هم تلاش کنیم.

عید نوروز، جشن کهن ایرانیان، از دیرباز نمادی از آغاز سال جدید، نو شدن طبیعت و شروعی دوباره بوده است. این جشن باستانی که ریشه در “منشأ پیدایش نوروز” و فرهنگ غنی ایران‌زمین دارد، جایگاهی ویژه در تاریخ و ادبیات ما دارد. “شعرهای عید نوروز” و روایت‌های جذاب درباره‌ی “عید نوروز در داستان‌های قدیمی” به خوبی بازتاب‌دهنده‌ی اهمیت این جشن در زندگی و فرهنگ مردم هستند.

اما نوروز تنها محدود به ایران نیست؛ این جشن به عنوان “روز جهانی عید نوروز” در بسیاری از کشورها گرامی داشته می‌شود و بهانه‌ای برای نزدیک‌تر شدن ملت‌ها است. “عید نوروز در کشورهای دیگر” همچون تاجیکستان، افغانستان، عراق و حتی مناطقی از چین و هند، با آداب و رسوم خاص خود برگزار می‌شود که گویای جهانی شدن این آیین زیباست.

در این مقاله، به بررسی جنبه‌های مختلف عید نوروز، از پیشینه‌ی تاریخی و ادبی تا گسترش آن در سراسر جهان، خواهیم پرداخت. با بانی مگ همراه باشید تا با دنیای شگفت‌انگیز نوروز بیشتر آشنا شوید.

تاریخچه عید نوروز چیست؟

کشورهای مختلفی مانند ایران و افغانستان شروع سال جدید خود را با فرا رسیدن عید نوروز آغاز می‌کنند. همچنین بسیاری از کشورها مانند ازبکستان، چین، آلبانی، جمهوری آذربایجان، گرجستان، عراق، سوریه، قرقیزستان، پاکستان، هند، ترکمنستان، روسیه و تاجیکستان در روز عید نوروز تعطیل رسمی بوده و مردم آن‌ها به برگزاری جشن‌های مختلف می‌پردازند.

عید نوروز یکی از مراسم قدیمی و کهن مربوط به ایران باستان است که نسل‌های مختلفی به برگزاری آن می‌پردازند. عید نوروز در شهرهای مختلف سراسر ایران منحصر به فرد است و برای هر ایرانی روز بسیار مهمی است. عادت‌های واحد در عید نوروز برای تمامی شهرهای ایران وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به پوشیدن لباس عید یا سال نو اشاره کرد که باعث به وجود آمدن حس تازگی در روان و روح هریک از ما می‌شود.

عید نوروز با فرا رسیدن بهار همراه است که در این روز قطع استوای زمین توسط برج حمل سبب می‌شود تا ساعات روز و شب با هم برابر شود. اگر لحظه تحویل قبل از ظهر باشد، همان روز نوروز خواهد بود؛ اما اگر لحظه تحویل برای ساعات بعد از ظهر باشد، روز بعدی را به عنوان نوروز به شمار می‌آورند. از نظر تاریخ میلادی نوروز بیشتر در تاریخ‌های ۲۰، ۲۱ و ۲۲ مارس اتفاق می‌افتد.

معنای لغوی نوروز

ریشه واژه نوروز از زبان اوستایی گرفته شده که در طول سال‌های طولانی با قرار گرفتن در زبان‌های مختلف به شکل امروزی مورد تلفظ قرار می‌گیرد. در حالت کلی واژه نوروز دارای دو معنی است که معنای عام نوروز عبارتند از شروع اعتدال بهاری یعنی برابری شب و روز و آغاز سال جدید. در مقابل واژه نوروز دارای معنای خاص است که یعنی روز ششم فروردین با نام روز خرداد.

تاریخچه عید نوروز در ایران

عید نوروز، یکی از کهن‌ترین جشن‌های ایرانیان، ریشه در تمدن باستانی این سرزمین دارد و نمادی از تجدید حیات طبیعت و آغاز سال نو است. این جشن باستانی از زمان‌های دور، فراتر از مرزهای ایران گسترش یافته و به “روز جهانی عید نوروز” تبدیل شده است.

آیین‌های نوروز در گذر تاریخ

در ایران باستان، نوروز فرصتی برای تجدید روابط و تاکید بر دوستی و اتحاد بود. سنت دید و بازدید در عید نوروز به عنوان نمادی از احترام و محبت، از گذشته تا به امروز جایگاه ویژه‌ای داشته است. همچنین، هدیه دادن در عید نوروز از دیگر آداب قدیمی است که هنوز هم برای تقویت پیوندهای خانوادگی و اجتماعی انجام می‌شود.

برای ابرای اطلاعات بیشتر اینجا بخوانید: ۳۰۰ ایده هدیه عید نوروز و سفارش آنلاین انواع کادو عید نوروز.

شخصیت‌های نمادین مانند “حاجی فیروز عید نوروز”، با لباس قرمز و چهره سیاه، نماینده‌ی شادی و آغاز سال نو هستند و از گذشته تا امروز، حضورشان شادی این جشن را دوچندان کرده است.

نوروز و فرهنگ غذایی ایران

غذاهای عید نوروز همچون سبزی پلو با ماهی، نمادی از سرسبزی و زندگی دوباره، بخش جدایی‌ناپذیر این جشن هستند. میوه‌های عید نوروز و آجیل عید نوروز نیز به عنوان نماد فراوانی و برکت، سفره‌های هفت‌سین را زیباتر می‌کنند و طعمی از تاریخ و فرهنگ ایرانی را به همراه دارند. یکی از چیزهایی که چندین سال است پایه‌ی ثابت سفره هفت سین است، شیرینی است. این شیرینی‌ها اگر خانگی باشد که بو و عطر آن از چند روز قبل‌تر به منزل حال و هوای نوروز می‌دهد.

برای اطلاعات بیشتر اینجا بخوانید: شیرینی پزی ویژه عید نوروز.

• نوروز فراتر از مرزها و ادیان

نوروز از نظر ادیان مختلف نیز جایگاهی ویژه دارد. این جشن، علاوه بر جنبه‌ی فرهنگی، نمادی از اتحاد و همزیستی مسالمت‌آمیز در میان پیروان ادیان گوناگون است. همچنین، عید نوروز در کشورهای دیگر همچون افغانستان، تاجیکستان و عراق، با آداب و رسوم خاص خود برگزار می‌شود و گواهی بر تأثیر فرهنگی این آیین است.

• روز طبیعت: پایانی سبز بر نوروز

سفر در عید نوروز و گشت‌وگذار در دل طبیعت، به‌ویژه در روز طبیعت در نوروز که سیزده فروردین برگزار می‌شود، بخشی از سبک زندگی ایرانیان در این ایام است. این روز فرصتی است برای جشن گرفتن زندگی در طبیعت و پایان دادن به تعطیلات نوروزی با نشاط و انرژی مثبت.

نوروز با تاریخی طولانی و فرهنگی غنی، نه تنها در ایران بلکه در سراسر جهان به عنوان جشنی برای شادی، امید و اتحاد شناخته می‌شود و همچنان به عنوان یکی از نمادهای برجسته‌ی فرهنگ ایرانی درخشیده و ماندگار خواهد بود.

عید نوروز در ایران باستان

بزرگداشت عید نوروز مربوط به دوره اشکانیان و ساسانیان است که در دوره ساسانیان عید نوروز حداقل شش روز به طول می‌انجامید و آن را به دو بخش نوروز کوچک و نوروز بزرگ دسته بندی می‌کردند. نوروز کوچک که همان به معنای عامه نوروز بود برای روزهای اول تا پنجم فروردین مورد استفاده قرار می‌گرفت و روز ششم فروردین، خردادروز نام می‌گرفت که همان نوروز خاص یا نوروز بزرگ نام داشت.

در هر یک از روزهای اول تا ششم فروردین طبقات مختلفی از مردم به نزد شاه می‌رفتند و شاه به حرف‌های گفته شده آنها گوش فرا می‌داد. به عبارت کلی شاه روزهای سال جدید را برای شنیدن و برطرف کردن مشکلات مردم اختصاص می‌داد. آخرین روز از عید نوروز که همان روز ششم فروردین بود فقط نزدیکان شاه حق ملاقات با او را داشتند.

عید نوروز در تاریخ معاصر

در تاریخ معاصر و فعلی جهان تنها دو کشور ایران و افغانستان به طور منظم و سالانه برگذاری مراسم عید نوروز جشن می‌گیرند. در زمان شوروی برگزاری مراسم مربوط به عید نوروز ممنوع اعلام شد و برای همین بسیاری از اقوام به صورت مخفیانه عید نوروز را برگزار می‌کردند. در کنار این موضوع بسیاری از افراد جهت در امان ماندن از مجازات مقامات از نامهای مختلفی برای برگزاری عید نوروز استفاده می‌کردند. به عنوان مثال مردم تاجیکستان سعی می‌کردند با استفاده از واژه «جشن لاله» بتوانند بدون مخالفت دولت مراسم مربوط به نوروز را برپا کنند. در کشور ترکیه حدود دو هزار سال پیش برگزاری این مراسم برای کردها که جزئی از هویت آن‌ها بود، ممنوع اعلام شد.

در سال ۲۰۱۰ با تصویب قطعنامه سازمان ملل ۲۱ مارس را روز جهانی نوروز نامگذاری کرد و تمامی افراد در سراسر جهان می‌توانند به برگزاری بپردازند.

سفره هفت سین عید نوروز

سفره هفت‌سین یکی از اصلی‌ترین و زیباترین نمادهای عید نوروز در فرهنگ ایرانی است که با حضور خود، پیام‌آور آغاز بهاری تازه و سالی پر از برکت و شادمانی است. این سفره شامل هفت عنصر است که هرکدام با حرف “سین” آغاز می‌شوند و نماد ارزش‌های زندگی مانند سلامتی، عشق، شادی و رفاه هستند.

اجزای اصلی سفره هفت‌سین

اجزای هفت‌سین شامل:

• سبزه: نماد رویش و زندگی دوباره
• سیب: نماد سلامتی و زیبایی
• سنجد: نماد عشق و استحکام خانواده
• سمنو: نماد قدرت و خیر
• سرکه: نماد صبر و پذیرش
• سیر: نماد سلامتی و دفع بلایا
• سماق: نماد صبر و طلوع دوباره

عناصر تزئینی سفره هفت‌سین

علاوه بر هفت‌سین، سفره نوروزی با عناصری همچون آینه و شمعدان، قرآن یا دیوان حافظ، تخم‌مرغ‌های رنگی، گل‌های طبیعی، و سکه‌های طلا تزئین می‌شود. آینه نماد روشنایی و حقیقت است و شمع‌ها نشان‌دهنده امید و روشنایی در سال جدید هستند.

برای داشتن سفره‌ای خاص، می‌توانید از تم‌های رنگی خاص مانند طلایی، نقره‌ای، یا رنگ‌های طبیعی استفاده کنید. ظروف شیشه‌ای، سفالی یا چوبی به همراه تزئینات مینیمال، حالتی مدرن و در عین حال اصیل به سفره می‌بخشند. اضافه کردن شمع‌های معطر یا چراغ‌های کوچک LED می‌تواند به زیبایی سفره بیفزاید.

اهمیت سفره هفت‌سین

سفره هفت‌سین فراتر از یک چیدمان زیبا، نمایانگر ارزش‌های فرهنگی و معنوی ایرانیان است. این سنت کهن، نمادی از همبستگی، امید و آغاز دوباره است و نقش مهمی در حفظ فرهنگ ایرانی ایفا می‌کند. با چیدمان یک سفره هفت‌سین زیبا و اصیل، می‌توانید لحظاتی دلپذیر برای خود و عزیزانتان در سال نو خلق کنید و به استقبال روزهایی پر از شادی و امید بروید.

آداب و رسوم عید نوروز و سال جدید در ایران

چهارشنبه سوری

مراسم عید نوروز از چند جشن و مناسبت مختلف تشکیل شده است که اولین جشن آن مربوط به چهارشنبه سوری است. در آخرین پنجشنبه سال افراد برای ادای دین به مزار عزیزان خود می‌روند و این روز عزیز را در کنار آن‌ها جشن می‌گیرند.

سومین مراسم که بیشتر در نواحی مربوط به استان خراسان برگزار می‌شود، مراسم الفه نام دارد. این مراسم بیشتر در مکان‌هایی مانند مساجد، قبرستان‌ها و آرامگاه‌ها برپا شده و برای احترام به نسل گذشته و آنانی که در کنار ما نیستند، است. در این مراسم انواع شیرینی‌های محلی در کنار سبزه در سفره قرار داده می‌شوند.

خانه تکانی

یکی دیگر از آداب و رسوم عید نوروز مربوط به خانه تکانی است. اقوام مختلف در سراسر ایران مقید به این رسم هستند. در این راستا تمامی اسباب خانه شستشو و گردگیری می‌شوند، علاوه بر ایران کشورهایی مانند تاجیکستان و افغانستان هم رسم خانه تکانی را با شروع سال جدید آغاز می‌کنند.

سخن آخر

عید نوروز نه‌تنها یادآور تاریخ و فرهنگ غنی ایرانیان است، بلکه فرصتی برای تجدید روابط، بازآفرینی امید و آغاز دوباره‌ای برای زندگی است. این جشن باستانی که از دل تاریخ برآمده، همچنان با شکوهی ویژه در دل‌های مردم زنده است و به زیبایی، پیوندی میان گذشته، حال و آینده برقرار می‌کند. حفظ و پاسداشت این سنت کهن، ارج نهادن به میراث فرهنگی ما و تداوم روح همبستگی و شادی در جامعه است.